|
11 outstanding Yugoslav architects Iz poglavja Marko Mušič Lutalica Jabir Ibn Akšani kupuje od seljaka kravu. Na mestu nevinom od svakog zvuka krava rogom ubija lutalicu. Smrt mu je bila laka i brza, izgledao je kao da spava. Pod njim se pojavljuje senka da bi dočekala njegovo telo. Za lutalicom je ostao def od oklopa bele kornjače. Istog dana def oživi, pretvori se u životinju i otpolovi. Leutari veruju da će se Jabir Ibn Akašani vratiti na svet i da će njegova kornjača postati beli leut koji će mu zameniti senku. Blizu Neretve Milorad Pavić je sahranio svog junaka iz prošlosti, a ja sam u jednom mušičevskom sakralnom prostoru, na samom kraju 1985. godine, odsanjao ovu priču smestivši je, posle sna, u njegov fundamentali kontrapunkt imaginarnog i realnog. Shvatih tada da je i arhitekturu moguće prihvatit kao dvozvučje, kao tekući prostor u kome bi san bio java, u kome bi se događao život posle svakog života. A onaj def i ona kornjača, poput simbola, prenose istoriju, bolje reći prošlost, u sadašnjost. Istom logikom, baveći se monumentom u arhitektonskim okvirima, Mušič pretače zbilju u fluidno tkanje kamena i stakla, verujući da će jednog dana ona oživeti pred nekim novim svetom ostavljajući trag o nama. Mušič ne želi, da bude crtač koji hladnokrvno i sa predumišljanjem, za stolom, određuje život nepoznatom. Hteo bi da njegovi društveni i privatni centri kulture u Kolašinu, Bosanskom Šamcu ili Skoplju, podstaknu i pokrenu prostore van svih barijera koje, na nesreću, čovek sam sebi postavlja. Da bi izbegao apsurde koje sa sobom nosi samozadovoljna i samodopadljiva arhitektura, Mušič je sklon provokacijama, otvaranjima pomalo iščašenih prostora i uglova bez senke. Kao da je svesan da život sam stvara svoje prirodne okvire i da je nemoguće arhitekturom krotiti zvuke, boje i svetlost, oko nas i bez nas. Mušičevi snovi su živi i zato što je njihov kostur granitan. Dobro je kad arhitekta ne beži od realnosti i kad sanja. Jabir Ibn Akšani, the wanderng minstrel, buys a cow from a peasant. On reaching a place virgin to all noise, the cow gores him to death. A terrible death, but it comes fast and easy, and the vagabond looks to be sleeping peacefully. A shadow appears underneath him to receive his body. Jabir Ibn Akšani leaves behind his "def", a lute-like instrument, strung on a white tortoise shell. And the def, on that very same day, comes alive and swims off. Minstrels believe even today that Jabir Ibn Akšani will return to the world one day and the tortoise will again become a white def and replace his shadow. Milorad Pavić buried the hero of his tale on the banks of the Neretva. And when, nearby, in the very last days of 1985 I visited a church building designed by Marko Mušič, the tale of the wandering minstrel overcame me like a dream. Returning from the dream, I saw the story in a basically contrapuntal context of imagination and reality. I understood then that architecture may also be construed as a two-part flow in space, where the dream crosses into consciousness and where the life after life is lived. And both the def and the tortoise are, symbolically, vehicles of history, carriers of the past into the present. This same logic underlies the monuments Mušič frames in architecture. He pours our present into a fluid fabric of stone and glass, believing that one day it will come alive to the eyes of some new world, carrying a trace of ourselves. Mušič does not want to be a draftsman who coldly and calculatedly sits down at his work table and decides the life of some unknown. He wants his centers of culture, public and personal culture, in Kolašin, Bosanski Šamac or Skopje to stimulate and initiate space beyond all the barriers raised, unfortunately, by man. Provocations are his defense against the absurdities worked by self-satisfied and narcissistic architecture and likes to open somewhat disjointed spaces and shadowlees corners. He seems aware that life itself creates its own natural frameworks and that architecture cannot be used to tame the sounds, colors and light around us, and without us. Mušič's dreams are alive also because he drapes them on granite. It is good when an architect does not escape reality even in his dreams. Potepuh Jabr Ibn Akšani kupi od kmeta kravo. Na kraju, nedolžnem od vsakega zvoka ga krava z rogom ubije. Njegova smrt je bila lahka in hitra; zdelo se je, da spi. Pod njim se je pojavila senca, ki je pričakala njegovo telo. Za potepuhom je ostala lutnja iz oklepa bele kornjače. Istega dne je glasbilo oživelo, se spremenilo v žival in odplulo. Levtarji verjamejo, da se bo Jabir Ibn Akšani vrnil na svet in da bo njegova kornjača postala bela lutnja, ki bo zamenjala njegovo senco. Milorad Pavić je svojega junaka iz davnine pokopal ob Neretvi, jaz pa sem v enem mušičevskem sakralnem prostoru 1985. leta odsanjal to pripoved, ki sem jo po snu postavil v njegov fundamentalni kontrapunkt imaginarnega in realnega. Takrat sem dojel, da je mogoče arhitekturo sprejeti kot dvozvočje, kot tekoči, fluidni prostor v katerem bi bile sanje budnosti in v katerem bi se po vsakem življenju dogajalo življenje. A tista lutnja in tista kornjača kot simbola prenašata zgodovino, bolje rečeno preteklost v sedanjost. Ko se ukvarja z monumentom v arhitekturnih okvirih Mušič z isto logiko pretaka resničnost v fluidno tkanje kamna in stekla in verjame, da bo nekega dne oživela in pred očmi nekega novega sveta puščala sled za nami. Mušič noče biti risar, ki za mizo hladnokrvno in preračunljivo neznanemu odreja življenje. Želi si, da bi njegovi družbeni in privatni centri kulture v Kolašinu, Bosansem Šamcu ali Skopju stimulirali in inicirali prostore onkraj vseh omejitev, ki si jih na žalost človek postavlja sam. Da bi se izognil nesmislom, ki jih s seboj prinaša samozadovoljna in samovpadljiva arhitektura, je Mušič naklonjen provokacijam, odpiranju zastrtih prostorov in kotov brez sence. Kot bi se zavedal, da življenje samo ustvarja svoje naravne okvire in da je z arhitekturo nemogoče krotiti zvoke, barve in svetlobo okrog nas in brez nas. Mušičeve sanje so žive tudi zato, ker je njihovo ogrodje granitno. Dobro je, kadar arehitekt pred realnostjo ne beži in kadar sanja. avtor / author: Ivica Mlađenović, izdavač / publisher: ULUPUDUS, Beograd, Terazije 26, Udruženje likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije, recenzija / review: prof. Zora Davidović, Dubravka Dugonja, uredio i likovno opremio / design: Ivica Mlađenović, obrada fotografija / photographs editor: Vladimir Popović, prevodi autorskog teksta na engleski jezik / translation: Katarina Udovički, 1986 V monografiji so predstavljeni naslednji arhitekti: / In the monograph the following architects are presented: Ivan Antić, Julije de Luca, Ninoslav Kučan, Boris Magaš, Milan Mihelič, Mihajlo Mitrović, Marko Mušič, Milan Šosterič, Ivan Štraus, Zlatko Ugljen, Slave Vrencoski. |